Idealen vertalen(2)

Kantelen stap voor stap

Een paar jaar geleden ben ik met een grote bus vol medewerkers van onze kinderopvang naar Berlijn geweest. We hadden een goedkoop hotel geregeld en gespaard van het scholingsbudget. Met ouders hebben we afspraken gemaakt over het terugnemen van een dag doordat we op vrijdag weg waren. Niemand die moeilijk deed, iedereen vond het een prachtig plan. De twee dagen in Berlijn waren bomvol, gezellig en zeer inspirerend. We bezochten wel vijf opvang plekken. We gingen naar kinderopvang op het dak van een parkeergarage. We belandden bij een BSO middenin in het bos, met Pipowagen. Doodmoe, voldaan en vol inspiratie kwamen we terug.

Platz für Forscher und Erfinder

Efficiëntie

De afgelopen jaren werden organisaties steeds groter en gingen fuseren. Want dat was ‘efficiënt’. De kinderopvang was ‘commercieel’. Ook het onderwijs en de zorg werden ‘commercieel’ benaderd. Schaalgrootte werd richtinggevend. Specialiseren leidt tot efficiëntie, was de overtuiging. HRM-medewerkers, administrateurs op verschillende niveaus, planners, coachen, roostermakers, Pr-medewerkers, managers. Hoe groter de organisatie hoe meer stafmedewerkers en managers. ‘Wat aandacht krijgt groeit’. En dus gaat elke specialist -vanzelfsprekend- voor het belang van zijn vak. Binnen een organisatie wordt een stafbureau iets aparts, een eigen werkelijkheid. De activiteiten van het stafbureau dijen uit. Het stafbureau regelt de invalpool, maakt de roosters, doet de werving van nieuwe medewerkers, maakt overzichten van medewerkers, doet de financiën. De staf communiceert met elkaar. De staf ondersteunt de bestuurder. Alle kennis is centraal georganiseerd. Dat werkt efficiënt. Zo lijkt het. Ik geloof er niks van!

Kleinschaligheid

Op dit moment ontstaan veel kleinschalige initiatieven. Als alternatief voor die grote gefuseerde instellingen. En als antwoord op de bureaucratie. Een goede ontwikkeling, denk ik. Hier werken mensen met hart voor de zaak, die er echt zijn voor kinderen, voor de mensen met een beperking, voor de ouderen. Zonder last van de bureaucratie, in nauw contact met alle betrokkenen.

Kantelen

Ook grotere organisaties kunnen in beweging komen. Hoe kunnen ze dat doen? Door weer echt te beginnen daar waar het over zou moeten gaan: 
Hoe gaat het met de kinderen en hun ouders? Hoe kunnen we stimuleren dat we het allerbeste blijven bieden aan de kinderen en hun ouders? Hoe kunnen we dit faciliteren? Op de groepen werken de vakmensen. Zij verdienen ondersteuning om het beste uit hen zelf en de kinderen te halen. Dit vraagt een verandering in de cultuur. Van een bureaucratische structuur naar een cultuur waar persoonlijk leiderschap en eigen verantwoordelijkheid vormgeven kernwoorden zijn. Op de groepen werken mensen die samen kinderen op vangen, hen onderwijzen of hen begeleiden of behandelen. Dat is hun vak.
De aanwezigheid van een groot stafbureau leidt tot een zekere vervreemding. Medewerkers zitten op een andere locatie. Kan de staf de medewerkers helpen, hun werk optimaal te doen? Of kunnen kantoortaken beter op locatie plaatsvinden? Dan gaan stafmedewerkers misschien wel vaker naar de locaties toe. Kijken en luisteren wat er nodig is. En zo ontstaat er een beweging van beneden naar boven, in plaats van, van boven naar beneden.

Een paar dagen Berlijn met de medewerkers kan deze kanteling van centraal naar decentraal, een duwtje geven. Een stapje in de goede richting. Het begin van een kanteling. Medewerkers die met ‘dromen van Berlijn’ komen; mooie verbeterplannen. Reacties? Graag!!

Inspirator Hans Wopereis, ITIP, bespreekt in zijn boek: Het licht en de korenmaat, het leidinggeven in de kring. Het beeld van Koning Arthur en zijn ronde tafel wordt beschreven. In het bewustzijn van de kring leidt (en lijdt!) iedereen mee en draagt iedereen verantwoordelijkheid voor het geheel. ‘Wanneer de organisatie groeit ontstaat de behoefte aan differentiatie. Leidinggevenden vormen een tweede kring. Deze tweede kring blijft altijd ten dienste staan van de grotere kring. Dit type leiderschap kan omschreven worden als ‘dienend’ leiderschap.’